Rys historyczny

Rozwój rynku windykacji i obrotu wierzytelnościami nastąpił w Polsce po roku 1990, jako efekt zmian gospodarczych. W początkowej fazie rozwoju rynku rozwijał się handel długami wielkich przedsiębiorstw państwowych, przede wszystkim z przemysłu ciężkiego (kopalnie, huty, zakłady zbrojeniowe) oraz handel wierzytelnościami wobec służby zdrowia.

Od połowy lat 90-tych wzrosło zainteresowanie wierzytelnościami komercyjnymi, co spowodowało w kolejnych latach dynamiczny rozwój firm zajmujących się obsługą tego typu wierzytelności.

Pod koniec lat 90-tych wyodrębnił się segment masowych wierzytelności konsumenckich. Rozwój tego segmentu to efekt wzrostu zadłużenia gospodarstw domowych wobec dostarczycieli usług (operatorów telewizji kablowych, operatorów sieci telefonii stacjonarnych i komórkowych, spółdzielni mieszkaniowych etc.) oraz banków. Wzrost tego segmentu spowodowany był możliwością sprzedaży wierzytelności masowych bez konieczności uzyskania zgody dłużnika w przypadku cesji wierzytelności oraz stworzenie przez ustawodawcę możliwości zakupu portfeli wierzytelności i powstawania funduszy sekurytyzacyjnych.

Od 2005 roku obserwować można wzrost zainteresowania polskim rynkiem windykacji przez fundusze inwestycyjne zza granicy, które dokonały pierwszych znaczących przejęć oraz zainicjowały transakcje zakupów portfeli o dużej wartości.

Przyczyną dynamicznego wzrostu rynku wierzytelności w Polsce jest również zmiana oceny firm windykacyjnych, których przedmiot działalności nie jest już postrzegany jako biznes nieetyczny. Z usług firm windykacyjnych korzystają duże i renomowane przedsiębiorstwa, preferujące zewnętrznej firmy, niż samodzielnie odzyskiwanie długów, ze względu na niższe koszty takiego rozwiązania.

Charakterystyka rynku windykacji w Polsce

Głównym kryterium podziału rynku wierzytelności jest rodzaj wierzytelności.

Według kryterium rodzajowego wyróżnia się:

  • wierzytelności masowe (konsumenckie, są to wierzytelności osób fizycznych wobec innych podmiotów), charakteryzujące się stosunkowo niską wartością przeciętnego zadłużenia (kilka do kilkudziesięciu tysięcy złotych) oraz,

  • wierzytelności korporacyjne (wierzytelności przedsiębiorstw wobec innych przedsiębiorstw).

Kolejnym kryterium podziału jest sposób działania firm windykacyjnych:

  • windykacja z zakupionego przez firmę na własność portfela wierzytelności,
  • windykacja na zlecenie (inkaso) – odzyskiwanie długu na zlecenie innej firmy.

Wierzyciele, którzy przekazują windykację swoich należności firmom windykacyjnym, działają w wielu sektorach gospodarki. W segmencie windykacji masowej (konsumenckiej) największy udział ma sektor bankowy, telekomunikacyjny oraz pośrednictwa finansowego. Na tym rynku liczą się głównie największe firmy windykacyjne, które posiadają na tyle rozbudowane zaplecze technologiczne, informatyczne i kadrowe, że są w stanie obsłużyć od kilku do kilkunastu tysięcy dłużników w krótkim czasie. Specyfika tego segmentu wymaga odpowiedniego przygotowania logistycznego, prawnego i finansowego, które pozwoli na pozyskanie, windykację i raportowanie masowych ilości długów.

Rynek wierzytelności w Polsce jest ściśle skorelowany z poziomem zadłużenia i zamożności społeczeństwa polskiego. Kluczowe znaczenie dla rynku zarządzania wierzytelnościami ma sektor bankowy. Banki stanowią największą grupę klientów firm windykacyjnych. Zobowiązania wobec banków stanowią ok. 70% wszystkich należności podlegających windykacji a około 50% w tym segmencie stanowią kredyty konsumenckie.

Wartość wierzytelności nabywanych w celu windykacji

Wartość zaległych zobowiązań dłużników, na przestrzeni ostatnich lat systematycznie rośnie.

Łączna kwota zaległych zobowiązań kredytowych i pozakredytowych na koniec czerwca 2017 roku, wyniosła 62,3 mld zł. W stosunku do danych z końca II kwartału nieterminowe płatności Polaków odnotowane w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor oraz w bazie Biura Informacji Kredytowej powiększyły się o 4,12 mld zł. Przybyło przede wszystkim zobowiązań pozakredytowych – o 2,78 mld zł – do 32,55 mld zł. Przeterminowane zobowiązania kredytowe wzrosły o 1,34 mld zł do 29,75 mld zł.

W III kwartale 2017 r. liczba niesolidnych dłużników zwiększyła się o prawie 88 tys. osób, a kwota ich zaległości o ponad 4,1 mld zł. Wartość długów przyrastała dwa razy szybciej (7,1 proc.) niż liczba dłużników (3,6 proc.) co spowodowało, że średnia zaległość przypadająca na osobę znów się podniosła, tym razem o 800 zł do 24 870 zł.

Liczba niesolidnych dłużników pozakredytowych w bazie BIG w III kwartale 2017 r. wzrosła o 93.244 do 2.012.816 osób, natomiast dłużników niespłacających na czas rat kredytów widocznych w BIK przybyło o 8.568 do 983.025 osób. We wrześniu 2017 roku liczba osób posiadających zaległe płatności pozakredytowe i kredytowe było 2.504.994. Liczba ta jest mniejsza niż łączna suma dłużników BIG InfoMonitor oraz BIK, bowiem prawie 491 tys. dłużników ma jednocześnie źle obsługiwane długi w obu bazach. Najwięcej osób zmaga się jednocześnie z kłopotami kredytowym i pozakredytowymi w grupie 18–24-latków oraz wśród osób po 64 roku życia.